2007 yapımı Persepolis, İranlı yazar ve çizer Marjane Satrapi’nin otobiyografik grafik romanından sinemaya uyarlanmış, yönetmenliğini Satrapi ve Vincent Paronnaud’nun üstlendiği siyah-beyaz bir animasyon filmidir. Film, özellikle kadın bakış açısıyla İran İslam Devrimi’nin birey üzerindeki etkilerini, özgürlük mücadelesini ve kültürel kimlik arayışını ön plana çıkarır. Marjane’in çocukluk yıllarından başlayarak gençlik dönemine kadar uzanan yaşam öyküsü üzerinden, hem kişisel hem toplumsal dönüşümler çarpıcı biçimde işlenmektedir.
Table of contents [Show]
Bireysel Deneyim Üzerinden Tarihsel Bir Portre
Film, 1970’li yılların sonlarında İran’da doğan Marjane Satrapi’nin gözünden ülkesinde yaşanan devrim sürecini ve ardından gelen rejim değişimini aktarmaktadır. Marjane, devrim öncesinde görece daha özgürlükçü bir aile ortamında büyürken; devrim sonrası kurulan İslamcı yönetimle birlikte, kadınların toplumsal yaşamdan dışlanışı, zorunlu örtünme ve ifade özgürlüğünün kısıtlanması gibi değişimlere doğrudan tanıklık eder. Bu süreçte yaşadığı hayal kırıklıkları ve baskılar, onun kişisel gelişimini derinden etkiler.
https://pembeceket.tr/2025/03/17/persepolis-2007-bir-kadinin-gozunden-devrim-ve-ozgurluk-mucadelesi/
Avrupa’da Sürgün ve Kimlik Sorgulaması
Marjane’in ailesi, artan siyasi baskılar nedeniyle onun yurt dışında eğitim almasını uygun görerek genç kızı Avrupa’ya gönderir. Ancak Batı’ya gitmesi, yeni bir özgürlük alanından çok, başka bir yabancılaşma deneyimi yaratır. Marjane, İran’da bastırılmış kimliğini Avrupa’da da tam anlamıyla ifade edemez. Bu ikili kültürel çatışma, onun aidiyet hissini zedeler ve kimlik bunalımını derinleştirir. Film, göçmenlik, diaspora ve kültürel aidiyet meselelerini kadın bakış açısıyla ele alarak evrensel bir sorgulamaya alan açar.
https://www.themagger.com/persepolis-filmi-inceleme/
Kadın Temsili ve Direniş
Persepolis’te kadın karakterlerin temsili oldukça güçlüdür. Marjane’in annesi Taji, bireysel özgürlük ve eğitimin savunucusu bir figür olarak ön plana çıkar. Büyükannesi ise onurlu yaşama dair verdiği öğütlerle Marjane’in direncini besleyen önemli bir karakterdir. Filmde kadınlar yalnızca baskıya maruz kalan değil, aynı zamanda direnç gösteren ve toplumsal değişime karşı bilinç geliştiren bireyler olarak temsil edilir. Bu yönüyle Persepolis, kadın haklarına dair söylemini sadece bir eleştiri değil, aynı zamanda bir direniş anlatısı üzerinden inşa eder.
Politik Baskı ve Özgürlük Arayışı
Filmin temelinde yatan bir diğer önemli tema ise özgürlük ile baskı arasındaki mücadeledir. Marjane’in amcası Anoosh’un politik görüşleri nedeniyle tutuklanıp idam edilmesi, baskıcı rejimlerin birey üzerindeki tahakkümünü ve bunun aileler üzerindeki travmatik etkilerini somutlaştırır. Film, totaliter rejimlerde ifade özgürlüğünün nasıl bastırıldığını ve bunun bireysel yaşamları nasıl şekillendirdiğini güçlü imgelerle yansıtır.
Görsel Anlatımın Gücü
Filmin siyah-beyaz animasyon tarzı, hem görsel sadeliği hem de anlatının evrenselliğini destekler. Renklerin kullanılmaması, karakterlerin yaşadığı duygusal çalkantıları ve tarihsel gerçekliği daha vurucu bir şekilde ortaya koyar. Özellikle travmatik sahnelerde tercih edilen görsel metaforlar, izleyicinin duygusal bağ kurmasını kolaylaştırır.
https://www.themagger.com/persepolis-filmi-inceleme/
Maaselef Günümüzde hala bu durumu yaşayan kadınlarımız var.
İranlı kadınlar zorunlu başörtüsü, ifade kısıtlamaları ve sistematik baskılara karşı mücadele veriyor. 2022’de 22 yaşındaki Mahsa Amini’nin ahlak polisi tarafından gözaltında öldürülmesi, ülke genelinde büyük protestolar başlattı. Kadınlar saçlarını keserek ve başörtülerini yakarak direnişin simgesi haline geldiler.
https://www.dw.com/tr/i̇ranlı-kadınların-direnişi-değişim-sessiz-yaşanıyor/a-72647566
Taliban'ın 2021’de Afganistan’da tekrar yönetimi ele geçirmesiyle birlikte, kadınların eğitim hakkı, çalışma hakkı ve sosyal yaşamdaki varlığı büyük ölçüde kısıtlandı. Persepolis’teki İran örneğiyle paralel olarak, Afgan kadınlar da kendi ülkelerinde yabancılaşma, bastırılma ve direniş süreçlerini yaşamaktadır.
https://www.bbc.com/turkce/articles/clewep33pqwo
Marjane’in Avrupa’da yaşadığı kültürel yabancılaşma, bugün Suriye, İran, Afganistan gibi ülkelerden göç eden kadınların da ortak deneyimidir. Özellikle Almanya, Fransa ve Hollanda gibi ülkelerde yaşayan göçmen kadınlar, hem yeni toplumun normlarına adapte olmaya çalışırken hem de kendi kültürel kimliklerini koruma çabasıyla aidiyet krizleri yaşamaktadırlar.
https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2623860
Kadınlar, İstanbul Sözleşmesi’nden çekilme kararı sonrası Türkiye’de de kamusal alanda ifade özgürlüğü, toplumsal cinsiyet eşitliği ve şiddetle mücadele konularında örgütlenerek seslerini yükseltti. Feminist Yürüyüşleri, toplumsal baskıya karşı kadın dayanışmasının en görünür örneklerinden biridir.
https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/3256427
